De klok werd stilgezet, over de spiegel werd een laken getrokken en de gordijnen werden gesloten in het huis waar iemand was gestorven. En iedereen die daar niet woonde, maar ook rouwde, sloot de gordijnen half. Rituelen. Ze hielpen bij afscheid nemen, bij het rouwproces én bij het zichtbaar maken van groot verlies en rouw in de sociale context. Rituelen zijn er nog steeds, maar voor het laatste zijn ze er niet meer. Best jammer… toch?!
Een kleine honderd jaar terug, kreeg je – afhankelijk van wie er stierf – ‘recht’ op een bepaalde periode van rouw. Er werd onderscheid gemaakt in zware rouw, half zware rouw en lichte rouw. De periodes waarin je rouwde waren vastomlijnd, maximaal zes maanden per stadium. En afgestemd op de zwaarte van rouw waren er niet alleen kleding- en sierraadvoorschriften. Ook werd je ‘beperkt’ in de bezoeken die je af mocht leggen. De eerste zes weken in zware rouw was de kerk de enige plek buitenshuis waar je aangetroffen mocht worden. Alhoewel ik groot voorstander ben van rituelen die de publieke zichtbaarheid van rouw bevorderen, merk ik dat deze ‘rouwplicht’ me wat benauwd.
De individualisering die we hebben doorlopen de afgelopen honderd jaar, maakt dat die oude rouw- en afscheidsrituelen er niet meer zijn. Maar dat niet alleen. Ook onze toegenomen kennis over rouw maakt dat die rituelen niet meer passen in deze tijd. We hangen geen tijd meer aan rouw, omdat we het ons hele leven meedragen. En we weten dat de beleving van rouw uniek is; niet aan een ander om er over te oordelen.
En juist vanwege de twee bovengenoemde redenen, denk ik dat het belangrijk is dat we de zichtbaarheid van rouw bevorderen. Dat we oude rituelen in een nieuw jasje gieten. Juist omdat het gesprek erover vaak zo moeilijk gevonden wordt (of überhaupt niet plaatsvindt), is het helemaal niet zo’n gek idee dat mensen door kleding(accessoires) of sierraden zichtbaar maken dat ze door periodes van zware rouw, half zware rouw of lichte rouw gaan. Zoals de militaire onderscheidingen binnen Defensie als blijk van waardering en erkenning.
Laten we onze rouw gaan dragen als medailles. Om de erkenning en waardering te krijgen die we nodig hebben als we onze rouwarbeid aan het verrichten zijn. Als het even zwaar, half zwaar of licht voelt.
